Zespół suchego oka (ZSO) jest chorobą, która może być spowodowana lub nasilana przez wiele czynników, w tym m.in. różnymi chorobami ogólnoustrojowymi.

 Choroby Autoimmunologiczne

Choroby autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń i twardzina skóry, mogą powodować zespół suchego oka, obejmując procesem chorobowym gruczoły wytwarzające łzy. Choroby te mogą uszkodzić gruczoły łzowe, zmniejszając produkcję łez i prowadząc do suchości i dyskomfortu. Ponadto choroby autoimmunologiczne mogą powodować stany zapalne i dysfunkcje gruczołów Meiboma, które wytwarzają lipidową warstwę filmu łzowego. Może to prowadzić do niestabilności filmu łzowego, zwiększonego parowania i dalszego zaostrzenia objawów suchego oka.

 Choroby neurologiczne

Choroby neurologiczne, takie jak choroba Parkinsona i choroba Alzheimera, mogą również powodować zespół suchego oka. Choroby te mogą wpływać na nerwy kontrolujące produkcję łez i mruganie, co prowadzi do zmniejszenia produkcji łez i zwiększonego parowania. Ponadto leki stosowane w leczeniu chorób neurologicznych, takie jak leki antycholinergiczne, mogą również przyczyniać się do zespołu suchego oka poprzez zmniejszanie produkcji łez.

fot. Canva.com

 Zaburzenia endokrynologiczne

Zaburzenia endokrynologiczne, takie jak cukrzyca i zaburzenia tarczycy, mogą również powodować zespół suchego oka. Cukrzyca może uszkodzić naczynia krwionośne i nerwy gałki ocznej, prowadząc do zmniejszonej produkcji łez i suchości. Zaburzenia tarczycy, takie jak niedoczynność i nadczynność tarczycy, mogą wpływać na metabolizm i funkcję gruczołów Meiboma, prowadząc do niestabilności filmu łzowego i suchości.

 Leki

Niektóre leki, takie jak leki przeciwhistaminowe, leki zmniejszające przekrwienie i leki przeciwdepresyjne, mogą również powodować zespół suchego oka. Leki te mogą zmniejszać produkcję łez lub powodować niestabilność filmu łzowego, co prowadzi do suchości i dyskomfortu.

 Inne choroby ogólnoustrojowe

Inne choroby ogólnoustrojowe, takie jak niedobór witaminy A, zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C i ludzki wirus niedoboru odporności (HIV), mogą również powodować zespół suchego oka. Niedobór witaminy A może wpływać na funkcję gruczołów Meiboma, prowadząc do niestabilności filmu łzowego i suchości. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C i HIV może powodować stan zapalny i uszkodzenie gruczołów łzowych, zmniejszając produkcję łez i prowadząc do suchości.

Jeśli chodzi o czynniki związane ze zdrowiem psychicznym, w kilku badaniach przekrojowych odnotowano powiązania między depresją i stanami lękowymi, lekami stosowanymi w leczeniu tych zaburzeń oraz objawami ZSO. Zaburzenia snu (obejmujące zarówno jakość, jak i ilość snu) są również związane z objawami ZSO. W dziedzinie zdrowia fizycznego kilka czynników zostało powiązanych z nieprawidłowościami gruczołów Meiboma, w tym otyłość i noszenie masek na twarz. Badania przekrojowe powiązały również przewlekłe stany bólowe, w szczególności migrenę, zespół bólu przewlekłego i fibromialgię z ZSO. W przeglądzie systematycznym i metaanalizie dokonano przeglądu dostępnych danych i wywnioskowano, że różne przewlekłe stany bólowe zwiększają ryzyko wystąpienia ZSO od 1,60 do 2,16 razy.

fot. Canva.com

Wnioski

Zespół suchego oka może być spowodowany różnymi chorobami ogólnoustrojowymi, w tym chorobami autoimmunologicznymi, chorobami neurologicznymi, zaburzeniami endokrynologicznymi i innymi. Pacjenci z tymi stanami mogą odczuwać suchość, dyskomfort i obniżoną jakość życia. Jeśli masz chorobę ogólnoustrojową i doświadczasz objawów zespołu suchego oka, koniecznie zwróć się o pomoc lekarską do okulisty, który może zdiagnozować i leczyć te chorobę. Wczesna diagnoza i leczenie mogą pomóc w zapobieganiu powikłaniom i poprawie jakości życia pacjentów z zespołem suchego oka.

Artykuł opracował:

Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań

Literatura uzupełniająca:

1. Galor A, Britten-Jones AC, Feng Y, Ferrari G, Goldblum D, Gupta PK, Merayo-Lloves J, Na KS, Naroo SA, Nichols KK, Rocha EM, Tong L, Wang MTM, Craig JP. TFOS lifestyle: Impact of lifestyle challenges on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 11:S1542-0124(23)00034-4.
2. Downie LE, Britten-Jones AC, Hogg RE, Jalbert I, Li T, Lingham G, Liu SH, Qureshi R, Saldanha IJ, Singh S, Craig JP. TFOS Lifestyle – Evidence quality report: Advancing the evaluation and synthesis of research evidence. Ocul Surf. 2023 Apr 11;28:200-212.
3. Sullivan DA, da Costa AX, Del Duca E, Doll T, Grupcheva CN, Lazreg S, Liu SH, McGee SR, Murthy R, Narang P, Ng A, Nistico S, O’Dell L, Roos J, Shen J, Markoulli M. TFOS lifestyle: Impact of cosmetics on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 13:S1542-0124(23)00031-9.
4. Alves M, Asbell P, Dogru M, Giannaccare G, Grau A, Gregory D, Kim DH, Marini MC, Ngo W, Nowinska A, Saldanha IJ, Villani E, Wakamatsu TH, Yu M, Stapleton F. TFOS Lifestyle Report: Impact of environmental conditions on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;29:1-52.
5. Wolffsohn JS, Lingham G, Downie LE, Huntjens B, Inomata T, Jivraj S, Kobia-Acquah E, Muntz A, Mohamed-Noriega K, Plainis S, Read M, Sayegh RR, Singh S, Utheim TP, Craig JP. TFOS Lifestyle: Impact of the digital environment on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;28:213-252.
6. Stapleton F, Abad JC, Barabino S, Burnett A, Iyer G, Lekhanont K, Li T, Liu Y, Navas A, Obinwanne CJ, Qureshi R, Roshandel D, Sahin A, Shih K, Tichenor A, Jones L. TFOS lifestyle: Impact of societal challenges on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 14;28:165-199.
7. Gomes JAP, Azar DT, Baudouin C, Bitton E, Chen W, Hafezi F, Hamrah P, Hogg RE, Horwath-Winter J, Kontadakis GA, Mehta JS, Messmer EM, Perez VL, Zadok D, Willcox MDP. TFOS Lifestyle: Impact of elective medications and procedures on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 20:S1542-0124(23)00037-X.
8. Markoulli M, Arcot J, Ahmad S, Arita R, Benitez-Del-Castillo J, Caffery B, Downie LE, Edwards K, Flanagan J, Labetoulle M, Misra S, Mrugacz M, Singh S, Sheppard J, Vehof J, Versura P, Willcox MDP, Ziemanski J, Wolffsohn JS. TFOS lifestyle: Impact of nutrition on the ocular surface. Ocul Surf. 2023 Apr 24:S1542-0124(23)00029-0.